6.2 เหตุผลวิบัติ
การใช้เหตุผลเป็นวิธีการหนึ่งที่สร้างความน่าเชื่อถือให้กับข้อคิดเห็นหรือข้อสรุปต่างๆ การให้เหตุผลที่เหมาะสมมีส่วนทำการตัดสินใจยอมรับความเห็นและข้อสรุปทำได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตาม การให้เหตุผลมีทั้งเหมาะสมและไม่เหมาะสมแตกต่างกันไป
ในปัจจุบันการให้เหตุผลที่ไม่เหมาะสม พบเห็นได้มากขึ้น โดยผู้ให้เหตุผลอาจมีเจตนาบิดเบียนความจริงหรือคิดไปเอง ไม่สอดคล้องกับความเป็นจริง จนทำให้เหตุผลเหล่านี้อาจกลายเป็น “เหตุผลวิบัติหรือตรรกะวิบัติ” ได้ เหตุผล (logical fallacy) เป็นการโต้แย้ง โดยการให้เหตุผลที่คลาดเคลื่อนกับความเป็นจริง หรือมีความเป็นจริงเพียงบางส่วน จึงนำปสู่ข้อสรุปที่มีความขัดแย้งกับข้อมูลที่เป็นข้อเท็จจริง เช่น การโต้แย้งบนเว็บบอร์ดหรือเครือข่ายทางสังคมที่มีการใช้ถ้อยคำประชดประชัน การใช้ความรู้สึกส่วนตัว การใช้ถ้อยคำที่ก่อให้เกิดความเกลียดชัง (hate speech) ซึ่งกระบวนการเหล่านี้อาจนำไปสู่การสรุปผล หรือการตีความข้อสรุปจากการโต้แย้งที่ไม่ได้นำข้อเท็จจริงมาพพิจารณา ทำให้ผู้รับสาร ได้รับข่าวสารที่คลาดเคลื่อน
คนจำนวนมากพยายามใช้ความเข้าใจหรือความเชื่อส่วนตัวที่อาจไม่ถูกต้องมาเป็นเหตุผลในการสรุปประเด็นต่างๆ แม้ว่าผลสรุปสุดท้ายนั้นจะเป็นจริงหรือเท็จก็ตาม
เหตุผลวิบัติแบ่งได้เป็น 2 ประเภท
1. เหตุผลวิบัติแบบเป็นทางการ
2. เหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ
01
เหตุผลวิบัติแบบเป็นทางการ
นักเรียนอาจตีความว่า ถ้าเลือก แล้วจะมีการพัฒนาหมูบ้าน แต่ในความเป็นจริง ถึงแม้จะถูกเลือกก็อาจจะไม่มีการพัฒนาหมูบ้านก็ได้
02
เหตุผลวิบัติแบบไม่เป็นทางการ
เกิดจากการให้เหตุผลที่ไม่เกี่ยวข้องกับการใช้ตรรกะในการพิจารณาแต่เป็นการสันนิษฐาน หรือเล่นสำนวน ซึ่งเกิดจากการใช้ภาษาชักนำให้เกิดความเข้าใจผิด เช่น การพูดกำกวม หรือการพูดมากเกินความจำเป็น